موارد اختلاف در یک توافق!
اظهارات نمایندگان ایران پیرامون مذاکرات گذشته در وین حاکی از عدم پیشرفت مذاکرات بود. محمد جواد ظریف در توئیتر خود نوشت مذاکرات پیشرفت نکرد چون طرف مقابل بر اساس توهماتش مذاکره می‌کند(+). عباس عراقچی هم علت عدم پیشرفت مذاکرات را زیاده‌خواهی‌های طرف مقابل دانست(+). علی رغم اختلافات گسترده‌ای که در مذاکرات وجود دارد و فاصله‌ی اندکی که تا پایان ضرب‌الاجل هسته‌ای (۲۰ ژوئیه) مانده است، وزیر امور خارجه در اظهاراتی خوش‌بینانه مدعی شد بهتر از الان نمی‌توان بحران غیرضروری هسته‌ای را خاتمه داد(+). همچنین رئیس جمهور بیان کرد: «ما هم جدی هستیم و هم معتقدیم تا پایان تیرماه این موضوع قابل حل و فصل است(+).» پرسشی که از سوی هیئت مذاکره‌کننده ایران همچنان بدون پاسخ باقی مانده است این است که با وجود اختلافات گسترده و زمان کوتاه باقی‌مانده تا پایان مدت توافق‌نامه اقدام مشترک (ژنو)، چگونه ممکن است به توافقی جامع رسید؟ آیا همچون توافق‌نامه ژنو بناست بر اساس «توهمات» و «زیاده‌خواهی‌های طرف مقابل» امتیازات زیادی بدهیم و آورده‌ی کمی داشته باشیم؟
به گزارش پایگاه «یک بیست»، مهمترین محورهای مباحثات و مطالبات مذاکره‌کنندگان و مسائل اختلافی، در ۷ مورد زیر خلاصه می‌شود:
تعداد، نوع و نسل سانتریفیوژها:
روند مذاکرات ایران و ۱+۵ در حالی گرفتار نوعی بن بست شده است که آمریکا مایل است وانمود کند علت اصلی، خطوط قرمز جدیدی است که ایران روی میز گذاشته است ولی علت واقعی بن بست در وین ۴، عقب‌گرد آشکار آمریکا از مذاکرات قبلی و انکار همه‌ی آنچه بود که در وین ۳ پذیرفته است. در حالی که در مذاکرات قبلی امریکا عدد ۱۶۰۰ را برای تعداد ماشین‌هایی که ایران می‌تواند در طول گام نهایی حفظ کند پذیرفته بود، در مذاکرات وین ۴ گفته است که فقط می‌تواند ۵۰۰ ماشین را بپذیرد(+).این در حالی است که نیروگاه بوشهر سالانه ۳۰ تن دی اکسید اورانیوم ۵ درصد مصرف می‌کند و برای تأمین سوخت آن، ایران باید ۵۴۰۰۰ ماشین سانتریفیوژ نوع اول را به طور کامل راه اندازی کند. ایران در مذاکرات تأکید کرده است اصراری به استفاده از نوع خاصی از ماشین‌ها ندارد ولی تعداد و نوع ماشین‌ها باید به اندازه‌ای باشد که در مجموع ایران بتواند ۱۲۰ هزار سو (SWU) غنی سازی لازم برای تأمین سوخت راکتور بوشهر را انجام بدهد. ایران اکنون حدود ۸۰۰۰ ماشین فعال دارد. تعداد کل ماشین های نصب شده ایران در نطنز و فردو ۲۱۰۰۰ عدد است(+).لوران فابیوس (وزیر امور خارجه فرانسه) هم بحث تعداد سانتریفیوژها را اختلاف اصلی مذاکرات دانست و عنوان کرد ما می‌گوییم که ایران باید چند صد سانتریفیوژ داشته باشند اما آن‌ها می‌گویند باید چند صد هزار سانتریفیوژ داشته باشند(+).
غنی سازی:
یکی از موارد مهم اختلاف در مورد نیاز ایران به غنی‌سازی، میزان آن و سوخت هسته‌ای است. پیشنهاد طرف غربی از ابتدا این بوده که جمهوری اسلامی ایران به سوخت ۲۰ درصد نیازی ندارد. غربی‌ها معتقدند فقط برای راکتور تهران سوخت ۲۰ درصد نیاز است و باقی سایت‌ها به سوخت ۳٫۵ درصد نیاز دارند و اعلام آمادگی کرده‌اند اگر جمهوری اسلامی به سوخت ۲۰ درصد نیاز داشته باشد، تأمین کنند.این درحالی است که ایران یک بار در عمل این پیشنهاد را آزموده است. زمانی که بنا شد روسیه و فرانسه این سوخت را تأمین کنند، روس‌ها غنی‌سازی کنند و فرانسوی‌ها هم میله سوخت را تأمین کنند؛ اما به تعهداتشان عمل نکردند و ایران مجبور شد، خودش این سوخت را تأمین کند. اما اکنون بحث غربی‌ها این است که جمهوری اسلامی ایران اصلاً نیازی ندارد که غنی‌سازی بیش از ۳٫۵ درصد داشته باشد و می‌گویند حتی میزان ذخیره این غنی‌سازی را نیز ما باید تشخیص بدهیم(+).
رآکتور اراک:
در حالی که موضوع راکتور اراک تقریبا حل شده بود و دو طرف درباره اصول یک راه حل که ماهیت آب سنگین راکتور را حفظ ولی پلوتونیوم خروجی آن را کاهش می‌داد توافق کرده بودند، در مذاکرات وین ۴ امریکایی‌ها دوباره مسئله تبدیل شدن این راکتور به یک راکتور آب سبک را مطرح کرده‌اند.جالب است که دولت امریکا چندی پیش خود برای بازطراحی قلب راکتور به منظور کاهش ظرفیت تولید پلوتونیوم آن پیش قدم شده و طرحی به ایران ارائه کرده بود(+). جان کری در اظهاراتی عنوان کرد: «موضوع راکتور اراک نیز مطرح است. ما به صراحت گفته‌ایم که هیچ مشروعیتی برای وجود یک مرکز راکتور پلوتونیوم تمام عیار وجود ندارد. هیچ توجیهی برای این کار وجود ندارد(+).»
سوخت رآکتور بوشهر:
خبرگزاری رویترز در گزارشی اختلاف اصلی در مذاکرات را بر سر خواسته‌ی ایران مبنی بر ادامه‌ی تولید سوخت هسته‌ای برای رآکتور اتمی بوشهر دانست و اظهار کرد دیپلمات‌های غربی می‌گویند بعید به نظر می‌رسد که کشورهای مذاکره‌کننده با این خواسته ایران موافقت کنند. آنان همچنین بر این نظرند که تا پایان ماه ژوئیه که دوره‌ی شش ماهه‌ی توافق هسته‌ای ژنو به پایان خواهد رسید، چشم‌انداز توافق، دیگر مبهم به نظر می‌رسد(+). محمد جواد ظریف هم در اظهاراتی موضع دولت اوباما را مبنی بر اینکه ایران باید سوخت مورد نیاز رآکتور بوشهر یا رآکتورهای آتی را از روسیه و یا هر منبع خارجی دیگر تهیه کنند نه با اتکا بر توانمندی غنی‌سازی داخلی، رد کرد(+).
تحقیق و توسعه:
برنامه تحقیق و توسعه یاR&D هم از دیگر موارد اختلاف است. غربی‌ها مایلند برنامه تحقیق و توسعه در ایران عملاً تعطیل شود و ماشین‌های ایران از نسل اول فراتر نرود. این بدان معناست که کیفیت غنی سازی در ایران هرگز رشد نخواهد کرد. این در حالی است که برنامه تحقیق و توسعه جزو امتیازهای جدا ناشدنی، پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است و کشورهای عضو این پیمان حق داشتن چنین برنامه‌ای را دارند. دلیل نگرانی غربی‌ها درباره برنامه تحقیق و توسعه مکان این برنامه است. چرا که طبق نظر غربی‌ها جمهوری اسلامی ایران خواستار پیگیری این برنامه در فردو است، تأسیساتی در زیرزمین که دستیابی به آن برای سایرین آسان نیست(+).
کمیته روابط خارجی سنای آمریکا هم هر توافقی با ایران را شامل برچیده شدن هزاران سانتریفیوژ، نابودی بخش اعظم اورانیوم با غنای پایین ایران و تعطیل شدن راکتور آب سنگین اراک و تعطیلی فعالیت‌های گسترده توسعه و تحقیق ایران می‌داند و یک توافق سختگیرانه با ایران را با بازرسی‌های دائم و دقیقی که در طول بیش از ۲۰ سال همراه باشد، مناسب می‌داند(+). اعمال این محدودیت‌های فیزیکی (فوق‌الذکر) در برنامه غنی‌سازی ایران به منظور افزایش زمان برک‌آوت است. آمریکا توافقی که زمان برک‌آوت[۱] ایران را به یک یا چند سال افزایش دهد و به مدت یک دهه یا بیشتر ادامه یابد، از نظر سیاسی قابل دفاع می‌داند و چنین توافقی به معنای ۳ هزار سانتریفیوژ نسل اول با میزان کمی اورانیوم با غنای پایین به شکل هگزافلوراید یا ۶ هزار سانتریفیوژ نسل اول، در صورتی که تمام اورانیوم غنای پایین ایران حذف شود، خواهد بود. اما این درخواست بسیار بیش از آن چیزی است که ایران اکنون مایل به پذیرش آن می‌باشد(+).
برنامه نظامی ایران:
درباره مسئله موشک‌ها (PMD) نیز اختلافات دوباره و به شدت احیا شده است. به رغم اینکه برخی شواهد ازجمله اظهارات رابرت آینهورن در نشست بروکینگز نشان می داد احتمالاً امریکایی‌ها در این باره دیدگاه‌های معتدل‌تری اتخاذ خواهند کرد، منابع مطلع می‌گویند امریکا در مذاکرات وین ۴ بر ضرورت بحث درباره برد و ظرفیت موشکی ایران اصراری متفاوت از گذشته کرده است(+). وندی شرمن در جمع خبرنگاران مدعی شد: «قطعنامه‌های شورای امنیت باید مورد توجه قرار بگیرند. این در طرح مشترک اقدام آمده است. طبق این قطعنامه‌ها، هر موشکی که بتواند سلاح هسته‌ای حمل کند، باید مورد بحث قرار بگیرد.(++)»
سرعت و دامنه‌ی رفع تحریم‌ها:
جمهوری اسلامی ایران نمی‌خواهد محدودیت‌های هسته‌ای بلند مدت را بدون اطمینان از اینکه لغو تحریم‌ها دائمی باشد، بپذیرد. البته، لغو تحریم‌ها نیازمند اقدام از جانب کنگره‌ی ایالات متحده خواهد بود که ظاهراً بر اساس جو سیاسی کنونی در واشنگتن امکان‌پذیر نیست، بالاخص اگر توافق هسته‌ای به ایران اجازه دهد که حتی یک ظرفیت کوچک غنی‌سازی را حفظ کند. علاوه بر این، تحریم‌های آمریکا علیه ایران آمیزه‌ای از تعداد زیادی قانون مختلف است که تحریم‌های هسته‌ای را با تحریم‌های دیگر مرتبط با تروریسم یا حقوق بشر ادغام می‌کند و یک تحریم انحصاراً هسته‌ای در قانون آمریکا وجود ندارد. تقریباً تمام تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران با پیشبرد برنامه موشکی، تشدید پشتیبانی از تروریسم بین‌المللی، و دیگر برنامه تسلیحات غیرمتعارف نیز ارتباط دارند(+). و به همین دلیل تدوین قانونی که برخی تحریم‌ها را لغو کرده و برخی دیگر را به قوت خود باقی خواهد گذاشت، سخت و مجادله برانگیز خواهد بود(+).
نشریه اکونومیست در این باره معتقد است: «اختلافات ایران و آمریکا بر سر برداشتن تحریم‌ها در این زمینه است که ایران معتقد است باید تحریم‌ها به محض آغاز توافق جامع برداشته شود، این مسئله ممکن است از سوی اتحادیه اروپا و سازمان ملل پذیرفته شود، اما آمریکا آن را نخواهد پذیرفت، بهترین پیشنهادی که اوباما می‌تواند ارائه دهد، تعلیق تحریم‌ها به طور نامحدود است. به هر حال غرب پیشنهاد خواهد داد که تسهیل تحریم‌ها را در نظر داشته باشد تا ایران به تعهدات خود عمل کند.» طبق اظهارات مقامات آمریکایی گزینه رفع تحریم‌ها مطرح نیست و صرفاً تخفیف تحریم‌ها را می‌توان در مذاکرات انتظار داشت(+).
به گزارش پایگاه «یک بیست»، مهمترین محورهای مباحثات و مطالبات مذاکره‌کنندگان و مسائل اختلافی، در ۷ مورد زیر خلاصه می‌شود:
تعداد، نوع و نسل سانتریفیوژها:
روند مذاکرات ایران و ۱+۵ در حالی گرفتار نوعی بن بست شده است که آمریکا مایل است وانمود کند علت اصلی، خطوط قرمز جدیدی است که ایران روی میز گذاشته است ولی علت واقعی بن بست در وین ۴، عقب‌گرد آشکار آمریکا از مذاکرات قبلی و انکار همه‌ی آنچه بود که در وین ۳ پذیرفته است. در حالی که در مذاکرات قبلی امریکا عدد ۱۶۰۰ را برای تعداد ماشین‌هایی که ایران می‌تواند در طول گام نهایی حفظ کند پذیرفته بود، در مذاکرات وین ۴ گفته است که فقط می‌تواند ۵۰۰ ماشین را بپذیرد(+).این در حالی است که نیروگاه بوشهر سالانه ۳۰ تن دی اکسید اورانیوم ۵ درصد مصرف می‌کند و برای تأمین سوخت آن، ایران باید ۵۴۰۰۰ ماشین سانتریفیوژ نوع اول را به طور کامل راه اندازی کند. ایران در مذاکرات تأکید کرده است اصراری به استفاده از نوع خاصی از ماشین‌ها ندارد ولی تعداد و نوع ماشین‌ها باید به اندازه‌ای باشد که در مجموع ایران بتواند ۱۲۰ هزار سو (SWU) غنی سازی لازم برای تأمین سوخت راکتور بوشهر را انجام بدهد. ایران اکنون حدود ۸۰۰۰ ماشین فعال دارد. تعداد کل ماشین های نصب شده ایران در نطنز و فردو ۲۱۰۰۰ عدد است(+).لوران فابیوس (وزیر امور خارجه فرانسه) هم بحث تعداد سانتریفیوژها را اختلاف اصلی مذاکرات دانست و عنوان کرد ما می‌گوییم که ایران باید چند صد سانتریفیوژ داشته باشند اما آن‌ها می‌گویند باید چند صد هزار سانتریفیوژ داشته باشند(+).
غنی سازی:
یکی از موارد مهم اختلاف در مورد نیاز ایران به غنی‌سازی، میزان آن و سوخت هسته‌ای است. پیشنهاد طرف غربی از ابتدا این بوده که جمهوری اسلامی ایران به سوخت ۲۰ درصد نیازی ندارد. غربی‌ها معتقدند فقط برای راکتور تهران سوخت ۲۰ درصد نیاز است و باقی سایت‌ها به سوخت ۳٫۵ درصد نیاز دارند و اعلام آمادگی کرده‌اند اگر جمهوری اسلامی به سوخت ۲۰ درصد نیاز داشته باشد، تأمین کنند.این درحالی است که ایران یک بار در عمل این پیشنهاد را آزموده است. زمانی که بنا شد روسیه و فرانسه این سوخت را تأمین کنند، روس‌ها غنی‌سازی کنند و فرانسوی‌ها هم میله سوخت را تأمین کنند؛ اما به تعهداتشان عمل نکردند و ایران مجبور شد، خودش این سوخت را تأمین کند. اما اکنون بحث غربی‌ها این است که جمهوری اسلامی ایران اصلاً نیازی ندارد که غنی‌سازی بیش از ۳٫۵ درصد داشته باشد و می‌گویند حتی میزان ذخیره این غنی‌سازی را نیز ما باید تشخیص بدهیم(+).
رآکتور اراک:
در حالی که موضوع راکتور اراک تقریبا حل شده بود و دو طرف درباره اصول یک راه حل که ماهیت آب سنگین راکتور را حفظ ولی پلوتونیوم خروجی آن را کاهش می‌داد توافق کرده بودند، در مذاکرات وین ۴ امریکایی‌ها دوباره مسئله تبدیل شدن این راکتور به یک راکتور آب سبک را مطرح کرده‌اند.جالب است که دولت امریکا چندی پیش خود برای بازطراحی قلب راکتور به منظور کاهش ظرفیت تولید پلوتونیوم آن پیش قدم شده و طرحی به ایران ارائه کرده بود(+). جان کری در اظهاراتی عنوان کرد: «موضوع راکتور اراک نیز مطرح است. ما به صراحت گفته‌ایم که هیچ مشروعیتی برای وجود یک مرکز راکتور پلوتونیوم تمام عیار وجود ندارد. هیچ توجیهی برای این کار وجود ندارد(+).»
سوخت رآکتور بوشهر:
خبرگزاری رویترز در گزارشی اختلاف اصلی در مذاکرات را بر سر خواسته‌ی ایران مبنی بر ادامه‌ی تولید سوخت هسته‌ای برای رآکتور اتمی بوشهر دانست و اظهار کرد دیپلمات‌های غربی می‌گویند بعید به نظر می‌رسد که کشورهای مذاکره‌کننده با این خواسته ایران موافقت کنند. آنان همچنین بر این نظرند که تا پایان ماه ژوئیه که دوره‌ی شش ماهه‌ی توافق هسته‌ای ژنو به پایان خواهد رسید، چشم‌انداز توافق، دیگر مبهم به نظر می‌رسد(+). محمد جواد ظریف هم در اظهاراتی موضع دولت اوباما را مبنی بر اینکه ایران باید سوخت مورد نیاز رآکتور بوشهر یا رآکتورهای آتی را از روسیه و یا هر منبع خارجی دیگر تهیه کنند نه با اتکا بر توانمندی غنی‌سازی داخلی، رد کرد(+).
تحقیق و توسعه:
برنامه تحقیق و توسعه یاR&D هم از دیگر موارد اختلاف است. غربی‌ها مایلند برنامه تحقیق و توسعه در ایران عملاً تعطیل شود و ماشین‌های ایران از نسل اول فراتر نرود. این بدان معناست که کیفیت غنی سازی در ایران هرگز رشد نخواهد کرد. این در حالی است که برنامه تحقیق و توسعه جزو امتیازهای جدا ناشدنی، پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است و کشورهای عضو این پیمان حق داشتن چنین برنامه‌ای را دارند. دلیل نگرانی غربی‌ها درباره برنامه تحقیق و توسعه مکان این برنامه است. چرا که طبق نظر غربی‌ها جمهوری اسلامی ایران خواستار پیگیری این برنامه در فردو است، تأسیساتی در زیرزمین که دستیابی به آن برای سایرین آسان نیست(+).
کمیته روابط خارجی سنای آمریکا هم هر توافقی با ایران را شامل برچیده شدن هزاران سانتریفیوژ، نابودی بخش اعظم اورانیوم با غنای پایین ایران و تعطیل شدن راکتور آب سنگین اراک و تعطیلی فعالیت‌های گسترده توسعه و تحقیق ایران می‌داند و یک توافق سختگیرانه با ایران را با بازرسی‌های دائم و دقیقی که در طول بیش از ۲۰ سال همراه باشد، مناسب می‌داند(+). اعمال این محدودیت‌های فیزیکی (فوق‌الذکر) در برنامه غنی‌سازی ایران به منظور افزایش زمان برک‌آوت است. آمریکا توافقی که زمان برک‌آوت[۱] ایران را به یک یا چند سال افزایش دهد و به مدت یک دهه یا بیشتر ادامه یابد، از نظر سیاسی قابل دفاع می‌داند و چنین توافقی به معنای ۳ هزار سانتریفیوژ نسل اول با میزان کمی اورانیوم با غنای پایین به شکل هگزافلوراید یا ۶ هزار سانتریفیوژ نسل اول، در صورتی که تمام اورانیوم غنای پایین ایران حذف شود، خواهد بود. اما این درخواست بسیار بیش از آن چیزی است که ایران اکنون مایل به پذیرش آن می‌باشد(+).
برنامه نظامی ایران:
درباره مسئله موشک‌ها (PMD) نیز اختلافات دوباره و به شدت احیا شده است. به رغم اینکه برخی شواهد ازجمله اظهارات رابرت آینهورن در نشست بروکینگز نشان می داد احتمالاً امریکایی‌ها در این باره دیدگاه‌های معتدل‌تری اتخاذ خواهند کرد، منابع مطلع می‌گویند امریکا در مذاکرات وین ۴ بر ضرورت بحث درباره برد و ظرفیت موشکی ایران اصراری متفاوت از گذشته کرده است(+). وندی شرمن در جمع خبرنگاران مدعی شد: «قطعنامه‌های شورای امنیت باید مورد توجه قرار بگیرند. این در طرح مشترک اقدام آمده است. طبق این قطعنامه‌ها، هر موشکی که بتواند سلاح هسته‌ای حمل کند، باید مورد بحث قرار بگیرد.(++)»
سرعت و دامنه‌ی رفع تحریم‌ها:
جمهوری اسلامی ایران نمی‌خواهد محدودیت‌های هسته‌ای بلند مدت را بدون اطمینان از اینکه لغو تحریم‌ها دائمی باشد، بپذیرد. البته، لغو تحریم‌ها نیازمند اقدام از جانب کنگره‌ی ایالات متحده خواهد بود که ظاهراً بر اساس جو سیاسی کنونی در واشنگتن امکان‌پذیر نیست، بالاخص اگر توافق هسته‌ای به ایران اجازه دهد که حتی یک ظرفیت کوچک غنی‌سازی را حفظ کند. علاوه بر این، تحریم‌های آمریکا علیه ایران آمیزه‌ای از تعداد زیادی قانون مختلف است که تحریم‌های هسته‌ای را با تحریم‌های دیگر مرتبط با تروریسم یا حقوق بشر ادغام می‌کند و یک تحریم انحصاراً هسته‌ای در قانون آمریکا وجود ندارد. تقریباً تمام تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران با پیشبرد برنامه موشکی، تشدید پشتیبانی از تروریسم بین‌المللی، و دیگر برنامه تسلیحات غیرمتعارف نیز ارتباط دارند(+). و به همین دلیل تدوین قانونی که برخی تحریم‌ها را لغو کرده و برخی دیگر را به قوت خود باقی خواهد گذاشت، سخت و مجادله برانگیز خواهد بود(+).
نشریه اکونومیست در این باره معتقد است: «اختلافات ایران و آمریکا بر سر برداشتن تحریم‌ها در این زمینه است که ایران معتقد است باید تحریم‌ها به محض آغاز توافق جامع برداشته شود، این مسئله ممکن است از سوی اتحادیه اروپا و سازمان ملل پذیرفته شود، اما آمریکا آن را نخواهد پذیرفت، بهترین پیشنهادی که اوباما می‌تواند ارائه دهد، تعلیق تحریم‌ها به طور نامحدود است. به هر حال غرب پیشنهاد خواهد داد که تسهیل تحریم‌ها را در نظر داشته باشد تا ایران به تعهدات خود عمل کند.» طبق اظهارات مقامات آمریکایی گزینه رفع تحریم‌ها مطرح نیست و صرفاً تخفیف تحریم‌ها را می‌توان در مذاکرات انتظار داشت(+).
ارسال نظر
